Το παρόν και το μέλλον του Ελληνικού Yachting

Η ναυτιλιακή, συνδρομητική εφημερίδα Maritime Economies αφουγκραζόμενη τις επιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν για τον κλάδο του Ελληνικού Yachting.

Λόγω της πανδημίας του κορωναϊού COVID -19, παρουσιάζει ειδικό αφιέρωμα με θέμα «Το παρόν και το μέλλον του Ελληνικού Yachting». Επαγγελματίες του κλάδου του Yachting αρθρογραφούν για το παραπάνω θέμα.

Χρήστος Κοντοβασίλης
CEO της Yacht Insurance CIC,
πράκτορες της Pantaenius Yacht Insurance στην Ελλάδα

Με τον ερχομό της πανδημίας του COVID-19, φαίνεται ότι πολλά έχουν ήδη αλλάξει -και θα αλλάξουν στο μέλλον- στον κλάδο του τουρισμού συμπεριλαμβανομένου και του κλάδου του Yachting. Λίγες μέρες πριν επιτραπεί και πάλι η διέλευση ιδιωτικών σκαφών αναψυχής αλλά και τουριστικών πλοίων στην Ελληνική επικράτεια, όλα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η φετινή χρονιά δεν θα είναι ίδια με τις προηγούμενες και είναι γεγονός ότι θα είναι αισθητά λιγότερο αποδοτική.

Είναι δύσκολο να κάνει κάποιος ασφαλείς προβλέψεις καθώς καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε με σύνεση μια πρωτόγνωρη κατάσταση στο σύνολό της. Ωστόσο, κάτι πολύ ευχάριστο και ελπιδοφόρο  είναι ότι οι άνθρωποι του χώρου δεν αφέθηκαν να τους διακατέχει ο πανικός αλλά αντίθετα προσεγγίζουν την τρέχουσα κατάσταση με επαγγελματισμό και ορθολογικό σχεδιασμό, βρίσκοντας λύσεις όπως το rescheduling ή άλλου είδους εναλλακτικές, ώστε οι απώλειες που θα υπάρξουν να είναι οι ελάχιστες δυνατές.

Μεγάλο πλήγμα βεβαίως η πανδημία αυτή αποτελεί για πολλούς εποχιακούς εργαζομένους του κλάδου για τους οποίους δεν θα υπάρχει αντικείμενο την επερχόμενη σεζόν (για παράδειγμα, πληρώματα και προσωπικό μαρίνας, εταιρειών ναύλωσης κ.α) όπως το ίδιο ισχύει και για τους αυτοαπασχολούμενους του κλάδου. Επιπροσθέτως, δύσκολα διαφαίνονται τα πράγματα και για τις ίδιες τις πλοιοκτήτριες εταιρείες καθώς μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα ασυνέπειας προς την εξόφληση των σκαφών τους είτε στους προμηθευτές είτε στην τράπεζα. Όλες αυτές οι παραπάνω κατηγορίες θα πρέπει να υποστηριχθούν με κάθε εφικτό τρόπο.

Είναι δεδομένο πως πρέπει να υπάρξει ένα νέο όραμα, συγκροτημένη σκέψη, δομημένο σχέδιο, οργάνωση και πειθαρχία από όλους (Πλοιοκτήτες, Πράκτορες, εργαζόμενους, σωματεία, πολιτική ηγεσία). Το μυαλό όλων των εμπλεκομένων πρέπει να είναι συνεχώς στον στόχο, χρειάζεται εγρήγορση και προσπάθεια να βρεθούν νέες εναλλακτικές διαδρομές σε παγκόσμια κλίμακα.

Η επόμενη μέρα βρίσκει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους και ευκαιρίες διακοπών και σίγουρα στις πολύ υψηλές θέσεις της λίστας είναι η οργάνωση διακοπών με σκάφος είτε ιδιωτικό είτε επαγγελματικό. Η απόσταση από τον υπόλοιπο πληθυσμό εξασφαλίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, απολαμβάνοντας τον ήλιο, την θάλασσα και τις ομορφιές της Ελλάδας. Η σκέψη αυτή, με την σωστή προώθηση, μπορεί να αποτελέσει το μεγαλύτερο εργαλείο του κλάδου μας όχι μόνο για την φετινή χρονιά αλλά και για όσες ακολουθούν καθώς, όπως όλα δείχνουν, η νέα εποχή στην οποία οδηγούμαστε λόγω του κορονοΐού ενθαρρύνει την τήρηση των αποστάσεων μεταξύ των ανθρώπων.

Ένα ακόμη στοίχημα που καλούμαστε να κερδίσουμε φέτος, είναι αυτό του εγχώριου τουρισμού. Καλούμαστε να δώσουμε στους Έλληνες μια γεύση από ένα μοναδικό είδος διακοπών που συνδυάζει την ξεγνοιασιά αλλά ταυτόχρονα και την ζεστασιά ενός εξοχικού που βρίσκεται κυριολεκτικά στην θάλασσα! Διακοπές που μπορούν να γίνουν προσιτές σε όλους καθώς ακόμη και όσοι δεν έχουν γνώσεις ναυσιπλοΐας, μπορούν αναθέσουν σε έναν επαγγελματία κυβερνήτη το κομμάτι αυτό και εκείνοι να απολαύσουν αμέριμνοι όσα τους προσφέρει αυτός ο τρόπος διακοπών.

Στον ορίζοντα, έρχεται μια δύσκολη και απαιτητική σεζόν όμως ο θαλάσσιος τουρισμός έχει όλες τις προοπτικές να βγει κερδισμένος από την δοκιμασία αυτή. Οι άνθρωποι παγκοσμίως αναζητούν πλέον νέες λύσεις, επαναπροσδιορίζουν τις αξίες τους και ίσως πλέον επενδύουν λίγο περισσότερο σε μικρές, προσωπικές απολαύσεις. Είναι πλέον αυταπόδεικτο ότι ο τουρισμός μαζί με την ναυτιλία είναι οι δύο βαριές βιομηχανίες της Ελλάδας. Το yachting καθώς εν μέρει παντρεύει και τα δυο εκτιμώ πως είναι από τους πρώτους κλάδους που θα ξεκινήσει να παράγει και πάλι έργο μόλις επιστρέψουμε σιγά σιγά στην κανονικότητα.

Το σημαντικότερο όλων είναι να παραμείνουμε όλοι μας υγιείς και ενωμένοι. Όλοι εμείς στον θαλάσσιο τουρισμό πρέπει να ενεργήσουμε με υπομονή, καθαρό μυαλό και φρέσκες ιδέες μα πάνω απ΄ όλα αυτά, πλάι- πλάι.

Ευθύμιος Μπιμπής
Γενικός Διευθυντής DREAM YACHT HELLAS

Ο Ελληνικός Θαλάσσιος Τουρισμός είναι ένας σημαντικός πυλώνας της Εθνικής Οικονομίας με συμμετοχή περίπου στο 1,5 % του Α.Ε.Π. Διαθέτει έναν στόλο αρκετά νέο και πολύ καλά εξοπλισμένο που ξεπερνά τα 6.300 σκάφη διαφόρων μεγεθών (από 10 έως 24 μέτρα) μηχανοκίνητα και στην πλειονότητα τους ιστιοφόρα που φιλοξενούν κατά κύριο λόγο από 4 έως 12 άτομα. Τα σκάφη αυτά δίνουν ζωή σε μικρά απομακρυσμένα νησιά αλλά και παραθαλάσσιες πόλεις από τα τέλη του Μαρτίου έως και τον Νοέμβριο κάθε χρόνο.

Στον κλάδο δραστηριοποιούνται περισσότερες από χίλιες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κυρίως οικογενειακές που δίνουν εργασία σε περισσότερους από 25.000 εργαζόμενους και σε περισσότερα από 50 συναφή επαγγέλματα.

Είναι από τους κλάδους που δέχθηκαν άμεσα τις συνέπειες της πανδημίας. Από την εμφάνιση της μέχρι και σήμερα δίνεται ένας αγώνας ώστε οι ακυρώσεις των κρατήσεων που πέφτουν βροχή να μετατραπούν σε κρατήσεις μελλοντικού χρόνου. Οι εισπράξεις είναι κυριολεκτικά στο μηδέν. Ενώ τα πάσης φύσεως έξοδα τρέχουν (ενοίκια, τέλη ελλιμενισμού, ασφάλειες, δάνεια) και ο κάθε ένας επιχειρηματίας δίνει αγώνα να διατηρήσει την επιχείρηση του στην ζωή και να κρατήσει τους εργαζόμενους του. Σε δυσχερέστερη θέση βρίσκονται αυτοί που επένδυσαν αγοράζοντας νέο σκάφος και το οποίο είναι αμφίβολο το πόσο θα δουλέψει. Η πολιτεία έκανε βήματα προς την σωστή κατεύθυνση προκειμένου να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας, πρέπει να γίνουν και άλλα για να διατηρηθούν οι επιχειρήσεις. Οι φορείς έχουν υποβάλει τις προτάσεις τους.

Το τεράστιο ζήτημα της επιστροφής ή μη των προκαταβολών και η έκδοση αντίστοιχων πιστωτικών σημειωμάτων. Δεν είναι 100% ξεκάθαρο. Πρόσφατα δημοσιεύματα αναφέρουν διαφορετική αντιμετώπιση του θέματος από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εάν καταργηθούν τα πιστωτικά σημειώματα τότε η κατάσταση για τις επιχειρήσεις θα είναι ζοφερή. Σαφώς ο κάθε επαγγελματίας εφαρμόζει την πολιτική του και σίγουρα κάθε περίπτωση έχει τις ιδιαιτερότητες της. Ο γενικός όμως κανόνας θα πρέπει να είναι η αποδοχή από τον πελάτη της μεταφοράς των διακοπών του σε μεταγενέστερο χρόνο.

Παράλληλα ή αναμονή ανακοίνωσης νέων μέτρων ή επέκτασης ή κατάργησης παλαιών είναι κάτι που εξουθενώνει και δεν επιτρέπει κανέναν επιχειρηματικό σχεδιασμό ώστε να μπορούμε να είμαστε καθόλα έτοιμοι για το ξεκίνημα της σεζόν.

Τα επόμενα βήματα είναι πολύ δύσκολα. Το άνοιγμα των επιχειρήσεων  εξαρτάται από πολλούς άλλους παράγοντες που ξεπερνούν τα όρια του κλάδου.

• Άνοιγμα συνόρων, διακρατικές συμφωνίες και ελεύθερη και ασφαλής διακίνηση των τουριστών.
• Έναρξη αεροπορικών και ακτοπλοϊκών δρομολογίων κάτω από τέτοιες όμως συνθήκες που θα εμπνέουν μεν εμπιστοσύνη στους τουρίστες αλλά θα είναι ασφαλείς για τους εργαζόμενους αλλά και τους κατοίκους των τουριστικών περιοχών.
• Τα πρωτόκολλα αποφυγής αλλά και αντιμετώπισης των τυχόν κρουσμάτων τα οποία θα πρέπει να είναι λειτουργικά και να επιτρέπουν τις διακοπές με το σκάφος το οποίο αυτή την στιγμή είναι μια από τις ασφαλέστερες επιλογές διακοπών.
• Η οργάνωση του κρατικού μηχανισμού κυρίως στις μικρές νησιωτικές περιοχές (ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, υποδομές, χώροι απομόνωσης των κρουσμάτων.)
• Αποσαφήνιση των νομικών ευθυνών που θα έχουν οι επιχειρήσεις στην περίπτωση κρουσμάτων.

Επειδή ο τουρίστας έρχεται για διακοπές και να ξεδώσει ειδικά μετά από τον εγκλεισμό λόγω της πανδημίας, θα πρέπει όλα τα παραπάνω να εφαρμοσθούν με ένα τέτοιο τρόπο που να μην αισθάνεται ότι βρίσκεται έγκλειστος σε στρατόπεδο. Θα πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ ασφάλειας- υγείας και πνεύματος διακοπών.

Εάν είμαστε τυχεροί και πάνε όλα κατ’ ευχή θα μπορέσουν τα σκάφη να δουλέψουν 2,5 με 3 μήνες για να καλυφθεί ένα μέρος των εξόδων τους και με την ελπίδα να μην υπάρξει δεύτερο κύμα πανδημίας διότι τότε σίγουρα πολλές επιχειρήσεις θα κλείσουν.

Το καλό και ασφαλές κλείσιμο της τουριστικής σεζόν (εφόσον υπάρξει) σίγουρα τότε θα λειτουργήσει θετικά για να εκτιναχθεί ο κλάδος την επομένη χρονιά.

Η πανδημία όμως μας δίνει και μια ευκαιρία, να διαπιστώσουμε τα λάθη μας, να δούμε τις ελλείψεις μας και να τα διορθώσουμε. Χρειαζόμαστε εκσυγχρονισμό και απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου του κλάδου, μείωση της γραφειοκρατίας και ευρύτερη χρήση των ηλεκτρονικών εφαρμογών, αναδιοργάνωση της λειτουργίας των λιμανιών της χώρας και αύξηση των θέσεων ελλιμενισμού με την δημιουργία νέων δομών ελλιμενισμού, κύρια για επαγγελματικά σκάφη, σε περιοχές που θα προκύψουν μετά από διάλογο.

Είναι επίσης ευκαιρία να γνωρίσει και ο Έλληνας τον θαλάσσιο τουρισμό. Δυστυχώς η συμμετοχή του εσωτερικού τουρισμού στον κλάδο είναι αποκαρδιωτικά μικρή. Η λανθασμένη εικόνα που έχει δοθεί ότι οι διακοπές με σκάφος είναι ακριβές απομακρύνει πολύ κόσμο. Θα μπορούσε η πολιτεία με την κατάλληλη διαφήμιση αλλά και την επιδότηση ενός μέρος του κόστους να προσελκύσει σε αυτό το είδος των διακοπών τους Έλληνες. Και μην ξεχνάμε ότι το σκάφος κινείται από νησί σε νησί και ο επιβάτης ξοδεύει σε κάθε μέρος που επισκέπτεται το οποίο συνεπάγεται την τόνωση των τοπικών αγορών.

Η Ελλάδα απέδειξε ότι μπορεί και είναι μια ασφαλής χώρα, οι φυσικές της καλλονές την κάνουν πρωτεύουσα του παγκόσμιου θαλάσσιου τουρισμού, μένει να βελτιώσουμε και να αυξήσουμε τις υποδομές μας για να μπορέσουμε να πάρουμε το μερίδιο της αγοράς που μας αξίζει.

 

Θρασύβουλος Κανάρης
Διευθύνων Σύμβουλος ALL4YACHTING.com, ALL4YACHTCHARTER.com
Αντιπρόεδρος Ένωσης Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού (ΕΠΕΣΤ)

Είναι πραγματικά πρωτόγνωρο να καλείσαι να γράψεις ένα άρθρο για το παρόν και το μέλλον ενός επιχειρηματικού κλάδου βρισκόμενος χρονικά στο τέλος μιας παγκόσμιας πανδημίας η οποία έχει ήδη επηρεάσει αλλά και θα επηρεάσει στο μέλλον όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας στον πλανήτη. Υπό κανονικές συνθήκες ο Μάιος είναι ένας εξαιρετικά φορτωμένος μήνας από άποψη προετοιμασιών για την καλοκαιρινή τουριστική περίοδο και φυσικά για το Yachting. Φυσιολογικά θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί όλες οι εκθέσεις και τα ναυτικά σαλόνια και να υποδεχόμαστε ήδη τους πρώτους ναυλωτές.

Ο Μάιος του 2020 είναι όμως εντελώς διαφορετικός. Η μακροχρόνια απαγόρευση απόπλου και κατάπλου λόγω της πανδημίας του κορωναϊού COVID-19 έχει αποτρέψει τους εμπλεκόμενους στον θαλάσσιο τουρισμό από κάθε προετοιμασία ενώ το αβέβαιο μέλλον δημιουργεί τουλάχιστον μεγάλο προβληματισμό. Οι ακυρώσεις ή αναβολές ναύλων στην καλύτερη περίπτωση έχουν στραγγαλίσει οικονομικά τον κλάδο. Η οικονομική στήριξη της πολιτείας είναι μηδαμινή έως ανύπαρκτη, ενώ μετά από τεράστιες προσπάθειες των αρμόδιων φορέων αναβλήθηκε ο πρόσφατα επιβληθείς διπλασιασμός του ΦΠΑ στις ναυλώσεις σκαφών.

Γενικότερα το κλίμα στο Yachting διεθνώς είναι εξαιρετικά αβέβαιο αφού ή άρση των περιορισμών στην πλεύση δεν συνεπάγεται και την πραγματοποίηση ναύλων, εφόσον δεν υπάρχει δυνατότητα πτήσεων και φυσικά ανοιχτά σύνορα. Είναι επίσης προφανές ότι ο ναυλωτής δεν θα προβεί σε δέσμευση αν δεν γνωρίζει αν μπορεί να ταξιδέψει προς και από την χώρα μας. Για τον λόγο αυτό όλο και περισσότερες εταιρίες δίνουν τη δυνατότητα της ακύρωσης των ναύλων χωρίς καμία επιβάρυνση για τον ναυλωτή. Αυτή η πολιτική προφανώς αποτελεί κίνητρο για τους δυνητικούς ναυλωτές, αλλά από την πλευρά των εταιρειών δημιουργεί ένα εξαιρετικά αβέβαιο κλίμα αφού τα έσοδα της όποιας σεζόν δεν είναι καθόλου διασφαλισμένα.

Ένα ακόμη πρόβλημα είναι τα πρωτόκολλα λειτουργίας των σκαφών που θα επιβληθούν από την πολιτεία. Όπως και στον κλάδο των ξενοδοχείων είναι πιθανό το πρωτόκολλο λειτουργίας να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα στη λειτουργία των σκαφών και πολλοί πλοιοκτήτες να προτιμήσουν την μη δραστηριοποίηση για την σεζόν αφού το κόστος λειτουργίας των σκαφών τους θα είναι απαγορευτικό με αβέβαιο έσοδο.

Όλη αυτή η κατάσταση φυσικά δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστα τα πληρώματα των σκαφών και ειδικότερα τα πληρώματα που εργάζονται με εποχικότητα. Οι ναυτικοί των σκαφών αναψυχής αντιμετωπίζουν  ήδη σοβαρότατο πρόβλημα, αφού ελάχιστα σκάφη προβαίνουν σε προσλήψεις.

Το παρόν αλλά και το μέλλον του Yaching στην Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό φαντάζει δυσοίωνο και σε πλήρη αντιδιαστολή με την καλή εικόνα που παρουσίασε τα τελευταία πέντε χρόνια που παρατηρήθηκαν ακόμη και διψήφιοι δείκτες ανάπτυξης. Είναι όμως τόσο άσχημη η κατάσταση?

Όπως είναι γνωστό σε κάθε κρίση παρουσιάζονται και ευκαιρίες. Η Ελλάδα λοιπόν μέσα σε αυτή την παγκόσμια κρίση κατάφερε το ακατόρθωτο. Να αναδειχθεί σε μια από τις ασφαλέστερες χώρες από υγειονομικής άποψης. Είναι πλέον καθολικά αποδεκτό σε διεθνές επίπεδο ότι η Ελλάδα αποτελεί έναν ασφαλή τουριστικό προορισμό και φυσικά για Yachting. Ειδικότερα τα σκάφη αναψυχής αποτελούν την ασφαλέστερη επιλογή τουρισμού εφόσον φυσικά έχουν ληφθεί τα γνωστά προληπτικά μέτρα της μάσκας, του αντισηπτικού κλπ.  Τα σκάφη συνήθως ναυλώνονται από μικρές ομάδες φίλων ή οικογένειες χωρίς να υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης μεταξύ τους. Σε συνδυασμό με όλα τα μοναδικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η χώρα μας στον θαλάσσιο τουρισμό (16.500 χλμ. ακτογραμμής, εξαιρετικό κλίμα, κουλτούρα, γαστρονομία κλπ.) είναι δυνατή εν μέσω αυτής της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης η Ελλάδα να καθιερωθεί ως ο no 1 προορισμός για Yachting διεθνώς.

Είναι λοιπόν προφανές ότι δημιουργείται μια μοναδική ευκαιρία για τον Ελληνικό θαλάσσιο τουρισμό να αυξήσει το μερίδιο αγοράς του και να αναδειχθεί στην κυρίαρχη δύναμη στη Μεσόγειο αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Φυσικά για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο θα χρειαστεί συνδυασμένη σκληρή δουλειά από όλους τους εμπλεκόμενους. Ειδικά για τη σεζόν του 2020 θα πρέπει να γίνει υπεύθυνη διαχείριση έτσι ώστε να ενισχυθεί η πεποίθηση των πελατών ότι το Yachting στην Ελλάδα είναι απολύτως ασφαλές με όλα τα γνωστά πλεονεκτήματα που προσφέρει η χώρα μας.

Η πολιτεία από την άλλη πλευρά πρέπει να βοηθήσει με μέτρα που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού Yachting και θα αναδείξουν τα μοναδικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η χώρα μας. Οι φορείς του θαλάσσιου τουρισμού έχουν ήδη καταθέσει τις προτάσεις τους στα αρμόδια Υπουργεία και αναμένουν θεσμικές πρωτοβουλίες.

Βρισκόμαστε λοιπόν στο τέλος μιας παγκόσμιας κρίσης ή έστω στο τέλος της παρούσας φάσης της πανδημίας του κορωναϊού COVID -19. Μια τεράστια ευκαιρία παρουσιάζεται για την Ελλάδα η οποία μπορεί να αναδειχθεί σε κυρίαρχο του θαλάσσιου τουρισμού σε διεθνές επίπεδο. Με σκληρή δουλειά και αισιοδοξία μπορούμε να πετύχουμε κάτι που πριν 2 μήνες φάνταζε ακατόρθωτο. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η ευκαιρία δεν θα πάει χαμένη όπως τόσες άλλες στο παρελθόν και ο Ελληνικός τουρισμός θα βγει από την κρίση ενισχυμένος.

Γιώργος Βερνίκος
Πρόεδρος της VERNICOS YACHTS,
Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ελλάδος (ΟΚΕ), Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), εκπρόσωπος του θαλάσσιου τουρισμού στο Δ.Σ. του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος, Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού.

Τόσο ο τουρισμός, όσο και το γιώτινγκ έχουν αποτελέσει τα τελευταία χρόνια την ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας.

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοφανή κρίση λόγω της πανδημίας. Το πιο σημαντικό θέμα που απασχολεί τον τουρισμό και το θαλάσσιο τουρισμό -για να σωθεί ό,τι είναι δυνατόν να περισωθεί το 2020- είναι να υπάρξει ουσιαστική μεταστροφή στη ψυχολογία των ανθρώπων και να θέλουν να ταξιδέψουν. Τα ευρωπαϊκά πρωτόκολλα, που ήδη έχουν ανακοινωθεί, για τα αεροδρόμια, τις πτήσεις, τα λιμάνια και τη διαμονή θα πρέπει να γίνουν ακόμα πιο φιλικά για τους ταξιδιώτες, εφόσον φυσικά υπάρχουν θετικές εξελίξεις και ανακοινώσεις για την ιατρική αντιμετώπιση του Covid-19. Ευελπιστώ ότι μέσα στον Ιούνιο θα βελτιωθεί περισσότερο το κλίμα και θα υπάρχει μεγαλύτερος έλεγχος του κορωνοιού.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος για την επόμενη μέρα του γιώτινγκ στην Ελλάδα, εννοώντας κυρίως από το 2021, όπου ο κλάδος μας έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες μορφές τουρισμού. Για το 2020 έχει μεγάλη σημασία να επεκτείνουμε την τουριστική περίοδο.

Προφανώς υπάρχουν άμεσες προτάσεις αντιμετώπισης της κρίσης, που είναι κοινές με τους περισσότερους κλάδους της οικονομίας και του τουρισμού. Σε κάθε περίπτωση λαμβάνονται πολύ σημαντικά μέτρα σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο και βρίσκεται σε εξέλιξη μια τεράστια προσπάθεια για να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις. Οι πρόσφατες ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού για την οικονομία είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και είναι ενδεικτικές της προσπάθειας που καταβάλλεται ώστε το συντομότερο ν’ ανακάμψει η οικονομία. Τα μέτρα που ανακοινώνονται πάντα χρειάζονται διευκρινήσεις και εξειδικεύσεις και πιθανόν να χρειαστούν επιπρόσθετα μέτρα, ελπίζοντας να τα αντέξει η οικονομία.

Αν μπορούσα να συνοψίσω σε πέντε φράσεις τις άμεσες ανάγκες που κυριάρχησαν στη συζήτηση για την οικονομία -πέρα από τα πρωτόκολλα- αυτές είναι: 1) η ανάγκη άμεσης ρευστότητας για την ενίσχυση της απασχόλησης και των δανειακών αναγκών, 2) το ύψος των επιτοκίων, 3) το θέμα του ΦΠΑ, 4) το θέμα της ταχύτητας που εφαρμόζονται οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών θεσμικών Οργάνων και της Κυβέρνησης και 5) το ενδιαφέρον για τον κλάδο μας.

Σημειώνω το θέμα του συνδυασμού ρευστότητας και επιτοκίων. Ενώ η ανάγκη για ρευστότητα έχει αναγνωρισθεί και γίνονται σχετικές γενναίες ανακοινώσεις, δεν έχει γίνει κατανοητή η σημασία του ύψους των επιτοκίων και η ανάγκη να εφαρμόζονται γρήγορα και αποτελεσματικά αποφάσεις των αρμόδιων ευρωπαϊκών Οργάνων. Από τα χρηματοδοτικά πρωτόκολλα που ανακοινώνονται, μέχρι στιγμής δεν είναι σαφές ποια προέρχονται από ευρωπαϊκά προγράμματα με την υποχρέωση χαμηλού επιτοκίου, ποια προέρχονται από την τραπεζική ρευστότητα, ποια επιδοτούνται -ενώ θα έπρεπε να ήταν ήδη με χαμηλά επιτόκια- και όταν μιλάμε για μόχλευση, πως ακριβώς γίνεται.

Είναι γεγονός ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα τα θέματα του θαλάσσιου τουρισμού βρισκόντουσαν και βρίσκονται στον «αυτόματο». Για όλα τα βασικά θέματα που απασχολούν τον κλάδο μας, όπως ο ΦΠΑ, οι θέσεις ελλιμενισμού, τα γραφειοκρατικά εμπόδια, κλπ, δεν υπάρχει συστηματική συζήτηση και αντιμετώπιση. Η ευθύνη βαρύνει κυρίως την Πολιτεία, όσο και μας τους ίδιους τους επαγγελματίες του θαλάσσιου τουρισμού. Θέλω να πιστεύω ότι μέσα από την πίεση της πραγματικότητας που δημιουργεί η πανδημία, από μέρα σε μέρα θα έχουμε θετικές εξελίξεις όσο αφορά το θέμα του ΦΠΑ.

Δεν θέλω να επεκταθώ περισσότερο αυτή τη στιγμή στη συζήτηση, όπου καθημερινά υπάρχουν εξελίξεις. Υπάρχουν συγκροτημένες προτάσεις που έχει καταθέσει ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων και από κοινού με την Πολιτεία προωθούμαι σειρά μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στον τουρισμό. Η Ένωση Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού, το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, οι φορείς του γιώτινγκ βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία για την αντιμετώπιση σειράς τρεχόντων θεμάτων.

Όταν κατακαθίσει η αναστάτωση που έχει προκαλέσει η πανδημία, θα πρέπει να ξανασχεδιάσουμε το σημαντικό ρόλο που παίζει για την οικονομία ο θαλάσσιος τουρισμός και να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Σε κάθε περίπτωση οι τομείς που έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα θα εξακολουθούν ν’ αποτελούν προτεραιότητα των ιδιωτικών κυρίως πρωτοβουλιών και επενδύσεων. Όλοι αναγνωρίζουν ότι οι μελλοντικές επενδύσεις πρέπει επίσης να καθορίζονται από τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία και την καινοτομία. Ναι λοιπόν, τόσο ο τουρισμός, όσο και το γιώτινγκ πρέπει να πρωτοστατούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Παντελής Χηνάκης
Πρόεδρος INSB Class

Η έξαρση της νόσου COVID-19 έχει προκαλέσει δυσμενείς συνέπειες μεταξύ άλλων, στον ελληνικό κλάδο του yachting, τον κλάδο που παραδοσιακά υποστηρίζει την ελληνική οικονομία από πλευράς εισροής εσόδων και θέσεων εργασίας, και έχει συμβάλλει σημαντικά στην ανάδειξη της χώρας μας ως κορυφαίου προορισμού για αναψυχή.

Με το μεγαλύτερο μέρος των μελών-κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχει επιβάλλει διαφόρων τύπων περιορισμούς στα ταξίδια και στην κυκλοφορία των υπηκόων τους σε δημόσιους χώρους, επικρατεί αβεβαιότητα για τις φετινές επιδόσεις του κλάδου του yachting, με έντονη την πεποίθηση ότι ο κλάδος δεν θα ακολουθήσει τους ρυθμούς ανάπτυξης που σημείωσε τα προηγούμενα χρόνια.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι επαγγελματίες του κλάδου του yachting αναζητούν λύσεις έτσι ώστε να μετριάσουν τις επιπτώσεις που προκύπτουν από την πανδημία του κορωνοϊού.

Υπάρχει ακόμη διάχυτη αισιοδοξία ότι η περίοδος από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο προσφέρεται ώστε να διασωθεί η φετινή σεζόν και να διατηρηθεί το ύψος των ναύλων σε ικανοποιητικό επίπεδο, υπό την προϋπόθεση ότι οι Ευρωπαίοι υπήκοοι δεν θα διστάσουν να ταξιδέψουν στην χώρα μας και να γεμίσουν το κενό που δημιουργείται από την απουσία υπηκόων των Ηνωμένων Πολιτειών οι οποίοι αν και συνήθιζαν να ναυλώνουν σκάφη τα προηγούμενα χρόνια, το φετινό καλοκαίρι αναμένεται να μην ταξιδέψουν στο εξωτερικό για λόγους αναψυχής.

Το μέλλον του ναυλωμένου σκάφους θα μπορούσε να αλλάξει μετά από αυτήν την πανδημία και θα μπορούσε να υπάρξει πολύ μεγαλύτερη ανάγκη για την εισαγωγή νέων πολιτικών σχετικά με την επιστροφή κρατήσεων και τις εναλλακτικές ρήτρες ναύλωσης στις συμβάσεις, εάν η υφιστάμενη κατάσταση δεν βελτιωθεί έως την ημερομηνία της ναύλωσης.

Από τη θετική πλευρά, θα μπορούσαμε να προβλέψουμε την αύξηση του ενδιαφέροντος για ιδιωτικές ναυλώσεις όταν τα πράγματα επανέλθουν στο φυσιολογικό καθώς και πιθανή επέκταση της περιόδου ναύλωσης, ειδικά στην Ελλάδα, η οποία ευνοείται από τις καιρικές συνθήκες.

Η παράταση της περιόδου ναύλωσης θα μπορούσε να βοηθήσει τους ιδιοκτήτες γιοτ να μετριάσουν εν μέρει τις πρώτες ακυρώσεις ναυλώσεων, όπως συνέβησαν λόγω του Covid-19.

Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι πολλές χώρες σταδιακά άρουν τους περιορισμούς μετακίνησης, ενώ η Ελλάδα υπήρξε αξιοσημείωτο παράδειγμα στην καταπολέμηση του κορωνοϊού και κατατάσσεται πλέον μεταξύ των λιγότερο ριψοκίνδυνων χωρών, γεγονός που βοηθά και στην προώθηση της χώρας μας, ως προορισμού ασφαλή για τον ταξιδιώτη ακόμη και κατά την περίοδο του COVID-19.

Η πανδημία έχει εμφανίσει αναμφίβολα, νέες πρόσθετες απαιτήσεις στην επιφάνεια, συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης για προληπτική θέσπιση σχεδίων έκτακτης ανάγκης στο μέλλον, για την αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων.

Ας παραμείνουμε αισιόδοξοι ότι οι δυσχέρειες που προκαλούνται λόγω του κορωνοϊού δεν θα έχουν μακροχρόνια επίδραση στην ελληνική βιομηχανία σκαφών αναψυχής, ακόμη και αν κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή μοιάζει αβέβαιο.

Νικόλαος Μακρίδης
Regional Sales Manager Greece & Cyprus,
Sunseeker Hellas

Δυστυχώς κάνεις από εμάς δεν ήταν αρκετά προετοιμαζόμενος για μια τόσο αρνητική εξέλιξη, έχοντας μια 2ετια συνεχούςανόδου της αγοράς και μετά από 10 χρόνια σκληρής οικονομικής κρίσης στην χώρα μας. Με την λήξη του Dusseldorf boat show, οπού είδαμε μια πολύ μεγάλη συμμετοχή από επισκέπτες και έντονο αγοραστικό ενδιαφέρον, περιμέναμε όλοι την καρποφορία των κόπων μας αυτών, αλλά η πανδημία χτύπησε, χτύπησε όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και την παγκόσμια οικονομία. Ο κλάδος του τουρισμού  και του yachting βλέπουν άμεσα τα αρνητικά αποτελέσματα της πανδημίας αυτής και πρέπει να μοιραστούμε άμεσα ιδέες για πιθανές λύσεις στα προβλήματα μας.

Η μεγάλη αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση δείχνοντας τρομερά αντανακλαστικά, κατάφερε  να φέρει την χώρα μας στο προσκήνιο, και να μιλάνε όλοι για εμάς με θαυμασμό για τους χειρισμούς μας και εν γενεί να συζητιέται η χώρα μας παγκόσμιος θετικά μετά από πολλά χρόνια και να είμαστε εμείς το παράδειγμα προς μίμηση! Ας κρατήσουμε το παραπάνω ως ένα βασικό στοιχείο, ώστε να παραδειγματιστούμε και να βάλουμε πλώρη για τα επόμενα βήματα μας.

Η χώρα μας, έχει καταφέρει να βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα θνησιμότητας και κρουσμάτων στον κόσμο και αυτό θα μας φέρει σε θέση ισχύος μιας και ο περιορισμός των μέτρων στην χώρα μας θα ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από τους βασικούς “ ανταγωνιστές ” μας στο κομμάτι του θαλάσσιου τουρισμού. Έχοντας στο μυαλό μας τα παραπάνω θεωρώ ότι θα πρέπει να παρθούν άμεσα αποφάσεις ώστε, όταν θα αρχίσει να μπορεί να ξαναταξιδέψει ο κόσμος η Ελλάδα να είναι η νούμερο 1 επιλογή τους.

-Προτάσεις αντιμετώπισης της ύφεσης που πλήττει τον χώρο του Yachting

• Κατάργηση για τους μήνες Μάιο, Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο κ Οκτώβριο του Τέλους Πλοίων Αναψυχής και Ημερόπλοιων. Η κατάργηση του τέλους αυτού δεν θα αλλάξει την οικονομική κατάσταση των ιδιοκτήτων αλλά θα παροτρύνει και άλλους να επισκεφθούν τα Ελληνικά νερά και θα δημιουργήσει ακόμα μια θετική είδηση για το “νέο” πρόσωπο της χώρας μας προς τα έξω.
• Μείωση των υποχρεωτικών ημερών στα ναύλα για τα επαγγελματικά σκάφη δεδομένου ότι προβλέπεται μια πολύ δύσκολη σεζόν για όλα τα επαγγελματικά σκάφη.
• Ενίσχυση των εταιριών που πλήττονται άμεσα από τις συνεχείς ακυρώσεις των ναύλων και ενίσχυση όλων εκείνων που απασχολούν εποχικό προσωπικό.
• Μιας και δεν προβλέπεται ιδιαίτερα μεγάλη παρουσία ξένων επισκεπτών, καλό θα ήταν να δημιουργηθούν προϋποθέσεις και να δοθούν κάποια προνόμια (όπως μειώσει ΦΠΑ) στους Έλληνες ώστε να επιλέξουν έναν ιδιαίτερα ασφαλή τρόπο διακοπών για φέτος,  και να τονωθεί έτσι και ο θαλάσσιος τουρισμός.

Η επόμενη μέρα είναι σίγουρο πως θα είναι τελείως διαφορετική από οποιαδήποτε άλλη ξέραμε μέχρι σήμερα αλλά η χώρα μας σίγουρα θα έχει βγει νικητής. Λόγο των χαμηλών αριθμών σε κρούσματα και θάνατος θα πρέπει να το εκμεταλλευθούμε και δώσουμε συνέχεια στην όμορφη αυτή εικόνα που έχουμε χτίσει. Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να ενεργήσουμε άμεσα.

• Υποχρεωτική απολύμανση όλων των σκαφών, ιδιωτικής ή επαγγελματικής χρήσης με έκδοση πιστοποιητικού. Αυτό θα δημιουργήσει μια νότα “ασφάλειας” σε όλους τους ξένους ιδιοκτήτες που θέλουν τα ταξιδέψουν και να έρθουν ξανά στα σκάφη τους που ελλιμενίζονται στην Ελλάδα, αλλά παράλληλα θα δημιουργήσουν και μια σιγουριά σε αυτούς που επιθυμούν να έρθουν στην χώρα μας και να ενοικιάσουν κάποιο σκάφος.
• Οι μέρες αυτές έχουν αλλάξει τις συνήθειες των ανθρώπων και για λίγο ακόμα όλος ο κόσμος που είναι κλεισμένος στο σπίτι του,  βρίσκεται καθηλωμένος μπροστά από οθόνες τηλεφώνων, laptops, tablets, tv κ.α. Γνωρίζοντας λοιπόν όλα τα προηγούμενα θεωρώ ότι οι διαφημίσεις των γαλάζιων νερών της χώρας μας, φωτογραφίες, videos, πληροφορίες για μαρίνες κ.α είμαι σίγουρος ότι θα ανοίξουν την όρεξη πολλών για να μας τιμήσουν με την παρουσία τους την σεζόν που μας έρχεται.
• Η καμπάνια “Till then Stay safe” είναι μια εξαιρετική ιδέα και θα πρέπει να την αναπτύξουμε ακόμα περισσότερο και να προσαρμόσουμε μια αντίστοιχη αποκλειστικά για τον κλάδο του Yachting.

Ιάσονας Λάλιζας
Marketing Communication Manager
LALIZAS  Hellas

Το 2020 είχε ξεκινήσει με τους καλύτερους οιωνούς όσον αφορά τον τουρισμό για την χώρα μας, και ακόμα πιο συγκεκριμένα για τον ναυτικό τουρισμό. Φαινόταν πως η Ελλάδα, με την βοήθεια και της πολιτείας, αλλά και την επιχειρηματικότητα όλων των μεγάλων, αλλά και μικρομεσαίων του χώρου, είχε βάλει πλώρη για να πάρει την πρωτιά που της αξίζει στον συγκεκριμένο χώρο. Μπορεί να αργήσαμε λίγο, σε σχέση με άλλες χώρες σε παρόμοια θέση όπως η Κροατία, στην οποία το κομμάτι του ναυτικού τουρισμού ακμάζει εδώ και χρόνια, αλλά φέτος φαινόταν ότι θα είναι η σειρά μας.

Παρόλα αυτά, η πανδημία του Covid-19, ήρθε για να αλλάξει τα δεδομένα. Τα πράγματα εκ πρώτης όψεως δεν φαίνονται καλά για κανέναν, πόσο μάλλον για το κομμάτι του τουρισμού γενικότερα. Ωστόσο, είναι καλό μέσα σε κάθε κρίση να μπορούμε να διακρίνουμε και κάποιες ευκαιρίες, ευκαιρίες για να γίνουμε καλύτεροι. Ακόμα και μια καταστροφή, όπως αυτή που ο πατέρας μου και η εταιρεία μας υπέστησαν, το 2000, με την ολοσχερή καταστροφή του μοναδικού εργοστασίου μας τότε στον Πειραιά, σε αφήνει με κάτι, ακόμη κι αν αυτό αποτελεί απλώς μια εμπειρία, μια γνώση, η οποία μπορεί να διαμορφώσει τον τρόπο που σκέφτεσαι για την υπόλοιπη ζωή σου.

Τι μας μένει από την σημερινή κατάσταση; Πολύ νωρίς για να το πούμε από τώρα. Είναι πολύ εύκολο ο καθένας να βγάζει τα δικά του συμπεράσματα και απλώς να τα παραθέτει. Από τη μια, τα fake news και οι δυσοίωνες προβλέψεις, και από την άλλη, ορισμένες παροτρύνσεις πολλών ότι δεν συμβαίνει τίποτα, σίγουρα δεν βοηθούσαν και δεν βοηθάνε την κατάσταση. Ψυχραιμία και σύνεση χρειάζεται από όλους σε όποιον κλάδο κι αν λειτουργούν.

Το τι θα μπορούσαμε ιδανικά να κρατήσουμε από όλη αυτήν την κατάσταση είναι κάτι που ο καθένας μας πρέπει να κοιτάξει ιδιαίτερα με τον εαυτό του. Η προσωπική μου άποψη, που σίγουρα δεν είναι κάτι που ακούγεται για πρώτη φορά, δεν είναι άλλη από το ότι θα πρέπει να κοιτάξουμε τόσο τον τομέα της παραγωγής, όσο και τις ίδιες τις υπάρχουσες υπηρεσίες, και τα δυο γύρω από αυτό που «θρέφει» πολλούς εμάς στην Ελλάδα, την θάλασσα.

Μία από τις παραγωγικές εταιρείες που έχουν σχέση με την θάλασσα και την ναυτιλία, είναι και η οικογενειακή μας επιχείρηση. Ξεκινώντας με την ανάγκη ενός σωσιβίου το 1982, έφτασε να είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σωστικού εξοπλισμού για την θάλασσα παγκοσμίως, με συνεργάτες και παρουσία σε πάνω από 130 χώρες, διατηρώντας μάλιστα τα κεντρικά της στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στον Πειραιά, όπου και ιδρύθηκε.

Ένα άλλο καλό παράδειγμα, αποτελούν τα φουσκωτά σκάφη. Κάποτε η Ελλάδα ήταν πρωτοπόρος στην κατασκευή των συγκεκριμένων σκαφών. Πιθανώς γιατί η ανάγκη για γερές και σωστά κατασκευασμένες γάστρες, λόγω και της δύσκολης θάλασσας του Αιγαίου, μας οδήγησε στο να αναπτύξουμε αυτή την τεχνογνωσία. Ο λόγος, ίσως, που οι περισσότεροι κατασκευαστές μικρών και μεσαίων σκαφών (φουσκωτών αλλά και πολυεστερικών) δεν κατάφεραν να αναπτυχθούν πέρα από κάποιο σημείο είναι ότι περιορίστηκαν στην ελληνική αγορά, χωρίς να ασχοληθούν ιδιαίτερα με τις εξαγωγές.

Κάποιοι, ωστόσο, είδαν πιο μακριά από πολύ νωρίς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επιχείρησή μας, η οποία ξεκίνησε τις εξαγωγές ήδη από το 1986. Έπρεπε να περάσουν σχεδόν τρεις δεκαετίες από τότε, για να συνειδητοποιήσει πλήρως ο Έλληνας παραγωγός πως είναι σημαντικό να στρέψει την προσοχή του και στις εξαγωγές.

Μήπως θα έπρεπε, λοιπόν, η ναυπηγική αλλά και η γενικότερη παραγωγή ναυτιλιακών ειδών, να αποτελέσουν ξανά τομείς που αξίζουν την προσοχή μας, καθώς έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα, σε σχέση με άλλες χώρες; Και με αυτό, αναφέρομαι κυρίως στα σκάφη μικρότερου μεγέθους, καθώς είναι ένα κομμάτι που σίγουρα θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε ακόμα παραπάνω σαν χώρα, και να (ξανά) αυξήσουμε την εγχώρια παραγωγή μας.

Έχουμε στραφεί στον τουρισμό σαν χώρα, με σχεδόν το 1/4 του ΑΕΠ μας να προέρχεται από αυτό. Κι εν μέρει, είναι δικαιολογημένο. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχουμε στραφεί στον ναυτικό τουρισμό. Έχουμε την ευλογία να ζούμε σε έναν παραδεισένιο τόπο, μέρη και καταστάσεις που πολλοί βλέπουν μόνο στα όνειρα τους, με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα καταφέρουν να επισκεφθούν την Ελλάδα και να τα ζήσουν όλα αυτά από κοντά. Γιατί την Ελλάδα δεν την βλέπεις με τα μάτια, την ζεις με την ψυχή.

Λόγω τον εμπειριών μας που έχουμε σαν εταιρεία από τις συνεργασίες μας αλλά και την παρουσία μας σε άλλες χώρες, μπορώ με ασφάλεια να αναφερθώ στο παράδειγμα της Κροατίας. Χώρα με πολλά κοινά με την Ελλάδα, πανέμορφα μέρη, και μεγάλη ακτογραμμή. Εδώ και πάνω από 10 χρόνια η συγκεκριμένη χώρα έχει εξελιχθεί σε έναν από τους τοπ προορισμούς για ναυτικό τουρισμό. Όταν την επισκεφθήκαμε για πρώτη φορά το 2010 είχε ήδη ξεκινήσει, και τα σημάδια για το που θα έφτανε ήταν ήδη εμφανή. Οι Κροάτες, λοιπόν, κατάλαβαν από πολύ νωρίς τι έχουν στα χέρια τους, και πως μπορούν να το αξιοποιήσουν καλύτερα. Κατασκεύασαν μαρίνες με μεγάλες χωρητικότητες αλλά και ολοκληρωμένες παροχές τις  οποίες χρεώνουν και με το παραπάνω, και ίσως όχι άδικα. Έφτασαν μάλιστα στο σημείο να «εξάγουν» τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι μαρίνες τους, κάνοντας τες τον ιδανικό προορισμό για τον ελλιμενισμό ιδιωτικών σκαφών από τις γείτονες και κοντινές χώρες, όπως Γερμανία, Αυστρία, και άλλες.

Τα τελευταία χρόνια αυξήσαμε τα σκάφη που προσφέρουμε για ενοικίαση στην χώρα μας κατά πολύ, και με την βοήθεια του κράτους. Για να υποστηριχθεί αναλόγως μια τέτοια κίνηση, είναι εξίσου απαραίτητη η περαιτέρω ανάπτυξη ανάλογων δομών κι εγκαταστάσεων. Αποτελεί ένα εγχείρημα από το οποίο έχουμε να κερδίσουμε όλοι, από τις εταιρείες chartering, τους υπαλλήλους τους, εταιρείες τροφοδοσίας, παραγωγοί και μεταπωλητές εξοπλισμού, τα ίδια τα νησιά και οι επιχειρήσεις τους τις οποίες θα επισκεφθεί ο επισκέπτης, και άλλοι πολλοί. Η διάθεση για να αλλάξει όλο αυτό προς το καλύτερο, κατά τη γνώμη μου είναι εμφανής.

Υπάρχει μια τεράστια αξία σε αυτόν τον τόπο, και ίσως εμείς οι ίδιοι πρώτοι από όλους δεν της δίνουμε την προσοχή που της αναλογεί. Ίσως, λοιπόν, είναι μια καλή ευκαιρία, με αφετηρία την φετινή χρονιά, και με αφορμή αυτή την δυσάρεστη εξέλιξη της πανδημίας, να αλλάξουμε λίγο τον τρόπο που σκεφτόμαστε, και να κινηθούμε διαφορετικά, ώστε η Ελλάδα να ενισχυθεί ως προορισμός για high end τουρισμό, χωρίς υπερβολές, αλλά με προσεκτικές και έξυπνες κινήσεις.

Ας προσπαθήσουμε να δούμε, όσο είναι εφικτό, αυτήν την άκρως δυσχερή κατάσταση ως μια αφορμή επανασχεδιασμού κι «αναγέννησης».